Rocznica ogłoszenia przez Radę Regencyjną niepodległości Królestwa Polskiego.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się wydarzeniom z lat 1917-1918, które doprowadziły Koronę Polską do niepodległości.
Kryzys przysięgowy Józefa Piłsudskiego z lipca 1917 roku , który nie zgodził się na przysięgę na wierność Koronie Polskiej, przyspieszył rozkład Legionów Polskich. Austriacy zlikwidowali większość oddziałów, których żołnierzy zamknięto w obozach dla internowanych. Przysięgę złożyła jedynie II Brygada pod dowództwem Józefa Hallera. Przekazano ją pod niemieckie dowództwo i wysłano na front.
Kryzys polityczny wokół przysięgi spowodował, że w sierpniu 1917 roku rozwiązała się Tymczasowa Rada Stanu, która przekazała swoje kompetencje Komisji Przejściowej Tymczasowej Rady Stanu (KPTRS). 12 września, na mocy zarządzeń władz okupacyjnych, powołano nowy organ – Radę Regencyjną.
Rada Regencyjna stanowiła najwyższą władzę wykonawczą w państwie aż do czasu objęcia tronu przez polskiego króla. Składała się ze Zdzisława Lubomirskiego, Józefa Ostrowskiego oraz arcybiskupa i prymasa Królestwa Polskiego, Aleksandra Kakowskiego. Regenci powołali rząd z Jan Kucharzewskim na czele, który przejął administrację, sądownictwo i szkolnictwo z rąk KPTRS.
Pomimo ograniczonych przez okupantów kompetencji, Rada Regencyjna i jej rząd błyskawicznie budowały podstawy funkcjonowania Królestwa Polskiego. W ciągu kilku miesięcy napisano najbardziej potrzebne akty prawne, regulujące kluczowe dziedziny życia społecznego i gospodarczego. Stały się one fundamentem istnienia przyszłego niepodległego państwa, dzięki czemu nie musiało ono zaczynać funkcjonowania od kompletnej próżni prawnej.
W lutym 1918 roku w Królestwie Polskim wybuchł nowy kryzys, tym razem związany z wydarzeniami wokół pokoju niemiecko – bolszewickiego w Brześciu. Do rokowań nie dopuszczono strony polskiej, a w oddzielnym traktacie strony uznały niepodległość proklamowanej raptem w styczniu, Ukraińskiej Republiki Ludowej ze stolicą w Kijowie.
Jakby było mało, Niemcy przekazywali Ukraińcom Chełmszczyznę, a Austriacy zobowiązali się do utworzenia autonomii ukraińskiej we wschodniej Galicji. W tajnym protokole dodatkowym, bolszewicy obiecali, że nie dopuszczą do formowania jakichkolwiek nowych oddziałów polskich w Rosji.
Informacje o antypolskim porozumieniu, przekazali Radzie Regencyjnej bracia Marian i Józef Lutosławscy. Udało im się zdobyć w Moskwie treść aktu, gwarantującego podległość Królestwa Polskiego wobec Niemiec i zakładającego ewentualną kooperację mocarstw, w przypadku próby wybicia się na rzeczywistą niepodległość. Jak widać, zaborcy nawet w sytuacji wojennej potrafili dogadać się co do wspólnej, antypolskiej polityki.
Popieranie wolnej Ukrainy a później także Litwy, miało na celu przede wszystkim ograniczenie terytorialne przyszłej Polski, która jako jedyna miała potencjał by szkodzić interesem zaróno Berlina, jak też Moskwy.
W związku z opublikowaniem skandalicznych umów, w Królestwie Polskim doszło do strajków, wieców, masowych dymisji z administracji, dezercji z armii oraz pokazowego zwracania niemieckich i austriackich orderów przez weteranów. W ramach protestu, II brygada legionów Hallera (tzw. Polski Korpus Posiłkowy), przebiła się przez front austriacki pod Rarańczą i połączyła ze stacjonującymi po stronie rosyjskiej oddziałami II Korpusu Polskiego.
Przeciwko ok. 7-tysiecznemu polskiemu zgrupowaniu, Niemcy wysłali przeważające siły. Po całodniowej bitwie pod Kaniowem i wysokich stratach własnych, doprowadzili do złożenia broni przez Polaków, którym skończyła się amunicja. Generał Haller i znaczna część jego żołnierzy, przedostali się przez Murmańsk do Francji, gdzie następnie brali udział w tworzeniu błękitnej armii.
Niestety, bohaterscy bracia Lutosławscy, którzy przyczynili się do wykrycia niemiecko – bolszewickiej umowy, zostali rozstrzelani przez komunistów 5 września 1918 roku.
Tymczasem w Królestwie wrzało. Rząd Kucharzewskiego podał się do dymisji. To samo planowała Rada Regencyjna, jednak ostatecznie ograniczyła się do ostrego protestu wobec Pokoju Brzeskiego oraz deklaracji, że odtąd będzie się słuchać jedynie Narodu Polskiego, a nie zaborców. Powołano nowy rząd Jana Kantego Steczkowskiego, a w październiku gabinet Józefa Świeżyńskiego, w którym stanowisko ministra spraw wojskowych, z uwagi na prestiż bohatera walk o Polskę, przeznaczono dla osadzonego w Magdeburgu Józefa Piłsudskiego.
Pomimo zaangażowania i poświęcenia oraz poparcia ze strony środowisk konserwatywnych, Rada Regencyjna nie zyskała przychylności większości społeczeństwa, a jej prestiż przez cały okres funkcjonowania był stosunkowo niski. Zwykły mieszkaniec Królestwa kojarzył ją z władzami okupacyjnymi i uważał za organ w pełni zależny od Berlina i Wiednia.
Warto też zauważyć, że społeczeństwo polskie w dobie popowstaniowej zostało masowo zindoktrynowane ideologią demokratyczną i socjalistyczną. W związku z tym poparcie dla podniesienia korony polskiej oraz wolności gospodarczej było niewielkie. Poza tym przykład dwóch Sasów, Stanisława Augusta oraz rosyjskich carów na tronie polskim nie był zachęcający. Idea monarchiczna została dodatkowo podważona przez bieżące, antypolskie działania monarchów niemieckiego i austro – węgierskiego.
Na początku października 1918 roku, państwa centralne zdecydowały się na rozmowy pokojowe, za których postawę przyjęto 14 punktów prezydenta Wilsona. Korzystając z tego, jak również z wyraźnie zbliżającej się katastrofy wewnętrznej Berlina i Wiednia, Rada Regencyjna ogłosiła niepodległość Polski, specjalnym aktem prawnym z 7 października 1918 roku.
W dokumencie tym oprócz hasła „Polska zjednoczona niepodległa”, znalazła się zapowiedź utworzenia koalicyjnego rządu narodowego oraz rychłych wolnych wyborów do parlamentu. Rada zobowiązała się także złożyć swoją władzę na rzecz demokratycznie obranego przedstawicielstwa, które miało zadecydować o przyszłym ustroju państwa.
Sanacja zakłamała historię i ustanowiła święto odzyskania niepodległości na dzień 11 listopada, datę przekazania władzy przez Radę Piłsudskiemu. Późniejsze władze utrzymały święto państwowe pod tą fałszywą datą. Wdaje się, że szczególnie niepopularny był w tym wypadku fakt, że Polska odrodziła się po zaborach jako monarchia.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Przeczytaj również:
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
