Kalendarium historyczne – rocznica przedwczesnej śmierci wybitnego polskiego przedsiębiorcy i społecznika, działającego w zaborze pruskim – Hipolita Cegielskiego.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się życiu i działalności tego człowieka.
Hipolit Pochodził z Ławek w Wielkopolsce. Jego rodzicami byli ubogi szlachcic Michał i Józefa z domu Palkowska. Z początku nic nie zwiastowało kariery przemysłowej młodego Hipolita, który zdawał się nie mieć pociągu do nauk ścisłych. Ukończył Gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu, po czym rozpoczął studia filologiczne i filozoficzne w Berlinie. W celu pozyskania funduszów na kontynuację nauki udzielał płatnych korepetycji młodszym rocznikom.
Po powrocie do Wielkiego Księstwa Poznańskiego został nauczycielem języka polskiego w gimnazjum, które wcześniej ukończył. W tym okresie życia ustatkował się, żeniąc z Walentyną Motty, z którą miał trójkę dzieci. Jako zapalony lingwista pracował nad usystematyzowaniem zasad języka polskiego. W tym celu napisał pracę pt. O słowie polskim i koniugacjach jego. Ponadto pisywał artykuły do lokalnych gazet oraz opracował podręcznik szkolny do nauki starożytnej greki.
Poznał zasłużonych działaczy patriotyczno-społeczno-gospodarczych takich jak Dezydery Chłapowski i Karol Marcinkowski, wspierając ich różne inicjatywy. W czasie rewolty z 1846 roku sprzeciwił się pruskim władzom, które chciały rewidować stancje jego uczniów podejrzanych o działalność konspiracyjną. Został za to ukarany zwolnieniem i zakazem pracy w zawodzie nauczycielskim. Dzięki pomocy przyjaciół założył w słynnym Bazarze Poznańskim sklep żelazny, w którym handlował narzędziami rolniczymi.
Pomysł okazał się trafiony. Z czasem Cegielski rozwinął swoją działalność, prowadząc przy sklepie warsztat zajmujący się naprawą i udoskonalaniem zepsutego sprzętu. Popyt na usługi oraz zdobyte w pracy doświadczenie spowodowały, że w 1850 roku otworzył osobny, większy warsztat naprawczy, a w 1855 roku fabrykę maszyn rolniczych. Władze pruskie próbowały mu szkodzić i wspierać niemiecką konkurencję, jednak stosunkowo niska cena, nowoczesność i wysoka jakość produktów, jakie oferował zapewniły mu wielu klientów i to nie tylko na terenie zaboru pruskiego.
Sprzedawał bowiem swoje wyroby także w Królestwie Polskim oraz na Śląsku, Saksonii, Bawarii i w innych krajach niemieckich. W 1859 roku poszerzył asortyment o maszyny przemysłowe, otwierając nowoczesną odlewnię i zakład montażowy. W ciągu dwudziestoletniej kariery dorobił się znacznego majątku, zostając jednym z najbogatszych Polaków. Równolegle z rozwojem osobistym prowadził działalność patriotyczną w nurcie pracy organicznej.
W pierwsze kolejności zwalczał germanizację poprzez materialne wspieranie żywiołu polskiego. W swojej fabryce zatrudniał przede wszystkim Polaków, którym płacił godziwe pensje. Wspierał finansowo różne polskie organizacje kulturalno-oświatowe takie jak Towarzystwo Naukowej Pomocy oraz Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego został wiceprezesem. Działał na rzecz reformy szkolnictwa średniego i zawodowego, stawiając na profesjonalizację i praktyczne przyuczenie do zawodu.
To m.in. dzięki jego inicjatywie w 1853 roku w Poznaniu powstała Miejska Szkoła Realna. W 1848 roku otworzył w pełni niezależny od władz dziennik pt. „Gazeta Polska”. Patriotyczna wymowa publikowanych w nim artykułów była bardzo niewygodna dla Prusaków, którzy dwa lata później zdecydowali o jego likwidacji. Cegielski nie poddał się i założył nowe czasopismo „Goniec Polski”, a od 1859 roku „Dziennik Poznański”.
Był wielokrotnie wybierany członkiem rady miejskiej Poznania, w której dbał o polskie szkolnictwo i naukę. W 1849 roku został posłem na sejm pruski z okręgu kościańskiego. Pełniąc to stanowisko, odważnie walczył w obronie polskich interesów gospodarczych przed dyskryminacją ze strony władz. Założył Centralne Towarzystwo Przemysłowe oraz Towarzystwo Pożyczkowe, które wspierały lokalne inicjatywy pomocą prawną oraz nisko oprocentowanymi kredytami.
Nigdy nie zrezygnował z pracy naukowej. W 1858 roku wydał pracę pt. Narzędzia i machiny rolnicze, w której kompleksowo opisał budowę i zastosowanie nowoczesnych urządzeń wytwarzanych w jego fabryce. Był to jeden z pierwszych w historii Polski katalog narzędziowy. Cegielskiego pochowano uroczyście obok żony oraz przyjaciela Karola Marcinkowskiego. W czasie II wojny światowej jego grób został doszczętnie zniszczony przez hitlerowców, którzy uważali go za jednego z głównych szkodników sprawy niemieckiej w XIX wieku.
Hipolit Cegielski był wielkim przemysłowcem i społecznikiem, zasłużonym na polu rozwoju gospodarczego, pracy organicznej i walki o polskość zaboru pruskiego. Uważał, że naród może przetrwać jedynie, jeśli jego poszczególne jednostki składowe będą poczuwały się do obowiązku względem siebie oraz większej całości. Nauka patriotyzmu w jego wydaniu to nie tylko piękne słowa, ale przede wszystkim czyn. Starał się osobiście dawać przykład postawy polskiej zarówno w swej działalności politycznej, jak też gospodarczej. Nic dziwnego, że zyskał znaczny szacunek współczesnych oraz potomnych.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Przeczytaj również:
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
