Kalendarium historyczne: rocznica zawiązania w Barze na Ukrainie zbrojnej konfederacji generalnej. Jej celem była walka o niepodległość Polski przeciwko Rosji.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się okolicznościom towarzyszącym temu wydarzeniu.
Sejm Repninowski przyznał pełnię praw politycznych dysydentom, choć zagwarantował jednocześnie uprzywilejowaną pozycję kościoła katolickiego. Wprowadzono też, mało ważną z punktu widzenia rosyjskiego, zasadę głosowania większościowego na sejmikach ziemskich. Podczas obrad, Stanisław August rozpłakał się, a potem zemdlał, gdy część posłów próbowała go przekonać do zerwania z polityką klientelizmu wobec Rosji.
Zaistniała w kraju sytuacja doprowadziła do gwałtownego wystąpienia patriotycznej i katolickiej szlachty przeciwko zdradzieckiemu królowi i jego protektorom z Rosji. W lutym 1768 roku zawiązano w Barze konfederację. Celem jej było zrzucenie jarzma rosyjskiego, detronizacja Stanisława Augusta, zniesienie praw kardynalnych i równouprawnienia dysydentów. Hasłem konfederatów były słowa Kajetana Sołtyka – „za wiarę i wolność”.
Inicjatorami wystąpienia zbrojnego byli biskup Adam Krasiński, Joachim Potocki, Michał Krasiński, Jerzy Mniszech, Michał Pac, Józef Sapieha oraz Józef Pułaski z synem Kazimierzem. Akces do konfederacji zgłosiła masowo szlachta, ale też znaczna ilość mieszczan oraz chłopów (część przymusowo, a część dobrowolnie). Przystępowały do niej również regularne polskie oddziały zbrojne, które wypowiedziały posłuszeństwo królowi.
Masowość konfederacji, która w początkowym okresie przejęła kontrolę nad znaczną częścią kraju, realnie zagroziła władzy zdrajców i rosyjskich sprzedawczyków. W marcu, król przeforsował w Senacie uchwałę o wezwaniu wojsk rosyjskich na pomoc w tłumieniu rebelii. Konfederaci również nie próżnowali – starali się o pomoc Francji i Turcji. Oba kraje ochoczo wsparły walczących, w obawie przed zbytnim wzmocnieniem mocarstwowej pozycji Rosji. Francja wysłała do Polski instruktorów wojskowych (m.in. Charles Dumouriez) oraz ogromne sumy pieniędzy.
Turcja z kolei, wypowiedziała Rosji wojnę, pod pozorem złamania traktatu pruckiego. Repnin zaproponował wówczas królowi wystąpienie Rzeczpospolitej przeciwko Sułtanowi, co ten odrzucił, wymawiając się brakiem zgody sejmu; naciskał za to na większą pomoc carską w pacyfikacji powstania. Repnin udzielił mu takiej pomocy- król między innymi otrzymał 600 dukatów na żołd oddziałów, zwalczających konfederatów barskich na Litwie. Carski dyplomata, jako wybitnie antypolski polityk, został oczywiście odznaczony Orderem Orła Białego.
Tymczasem konfederaci zaatakowali rosyjskie garnizony na Ukrainie. Chwilowe sukcesy wzmogły zasięg powstania. Król pruski Fryderyk II, który z niepokojem przyglądał się obrotowi wypadków, poradził carycy, by porwać lub ewentualnie przekupić, rezydujących po mołdawskiej stronie granicy przywódców konfederacji barskiej. Uważał, że pozbawienie walczących oddziałów dowództwa, znacznie osłabi cały ruch. Wysłany w tym celu z zawrotną sumą 12 000 dukatów Żyd Bunia, został jednak przez konfederatów zdemaskowany i aresztowany.
Konfederaci zostali wyparci z Ukrainy i pomimo zagranicznej pomocy, zaczęli przegrywać w starciu z wojskami królewskimi i rosyjskimi. W październiku 1770 roku, Generalność Konfederacji ogłosiła detronizację Stanisława Augusta Poniatowskiego, a rok później podjęto nieudaną próbę porwania króla, co nastawiło europejską opinię publiczną przeciwko rebeliantom. Zamach potępiła część biskupów w swych listach pasterskich, a Stanisław Konarski napisał specjalny, potępiający ten czyn utwór okolicznościowy.
Walczący dzielnie konfederaci, z powodu słabego uzbrojenia i wyszkolenia, byli stopniowo spychani na zachód. Do końca 1771 roku, rozbito większość ich oddziałów, a w 1772 roku broniła się w zasadzie już jedynie twierdza jasnogórska w Częstochowie.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Przeczytaj również:
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
