Kalendarium historyczne: rocznica zawarcia tajnego układu pomiędzy Józefem Piłsudskim i Symonem Petlurą, przywódcą Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się okolicznościom tego wydarzenia.
Autonomiczna, a następnie niepodległa Ukraińska Republika Ludowa, rościła sobie pretensje do znacznych obszarów przedrozbiorowej Rzeczpospolitej. Kraj ten mógł być poważnym przeciwnikiem dla odrodzonej Polski (zwłaszcza w przypadku kooperacji z Niemcami), jednak w miarę sprawne zorganizowanie ukraińskiej administracji cywilnej, nie poszło w parze z równie skutecznym utworzeniem sił zbrojnych. Konflikty wewnętrzne wśród kijowskich włodarzy, pociągnęły kraj na dno.
Już w połowie 1918 roku doszło do zamachu stanu i utworzenia tzw. Hetmanatu z Pawło Skoropadskim na czele. Kolejne kryzysy wykorzystywali bolszewicy oraz biali generałowie, którzy niezależnie od siebie atakowali młode państwo, likwidując je całkowicie do 1920 roku. Większym problemem dla Polaków była powstała w październiku 1918 roku Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL), która swój byt państwowy opierała niemal wyłącznie na antypolskich resentymentach.
1 listopada Ukraińcy zaatakowali Lwów, lecz heroiczna obrona polskich mieszkańców zatrzymała wroga. W walkach wykazały się m.in. kilkunastoletnie dzieci tzw. Orlęta Lwowskie. Izolowane miasto dzielnie walczyło przez szereg tygodni. Ostatecznie doczekało się odsieczy ze strony sił Michała Karaszewicza – Tokarzewskiego, a następnie błękitnej armii Józefa Hallera. Do lipca 1919 roku Polacy wypchnęli Ukraińców za Zbrucz. W obliczu wspólnego bolszewickiego wroga, Józef Piłsudski podpisał 1 września rozejm z ukraińskim wodzem Semenem Petlurą.
Odrodzona Polska zaczęła błyskawiczne powiększać siły zbrojne. W Warszawie zdawano sobie sprawę, że wielka konfrontacja na wschodzie jest nieunikniona i zaważy nie tylko na przebiegu przyszłych granic państwowych lecz przede wszystkim na losie dopiero co odzyskanej niepodległości.
Próby porozumienia z białymi generałami w celu wspólnej walki z bolszewizmem spełzły na niczym, gdyż od Denikina po Kołczaka, gremialnie odmawiali oni uznania wolnej Polski w granicach innych niż te z 1815 roku. Krótkowzroczni Biali walczyli o przywrócenie stanu posiadania sprzed I wojny światowej i wszystko wskazywało na to, że po ewentualnym zwycięstwie nad Leninem, zaatakują Polskę.
Efektem ich postawy był brak koordynacji działań przeciwko komunistom, którzy rośli w siłę, zagrażając zarówno im jak Warszawie. Polski sztab doszedł do wniosku, że niezależnie od wyniku rosyjskiej wojny domowej, konfrontacja ze zwycięzcą była nieunikniona. Postanowiono zająć jak najdalej wysunięte na wschód rubieże, dające Rzeczpospolitej rozległą głębię operacyjną. Pierwsze walki z Armią Czerwoną miały miejsce już w lutym 1919 roku w Mostach na Białorusi.
Bolszewicy cofali się przed wojskiem polskim, wyraźnie grając na czas w celu rozbicia innych przeciwników. Do końca roku Polacy zajęli Pińsk, Nowogródek, Wilno i Dyneburg, dochodząc aż do Berezyny.
Sukcesy komunistów w walce z białymi spowodowały, że Polacy zaprzestali walk z Ukraińcami i zjednoczyli z nimi siły przeciwko wspólnemu wrogowi. 21 kwietnia 1920 roku podpisano układ polityczny, na mocy którego rząd polski uznał suwerenność URL ze stolicą w Kijowie, w zamian za wspólną walkę z bolszewikami. Ponadto rząd URL uznawał granicę polsko-ukraińską na Zbruczu. Oznaczało to zrzeczenie się przez niego terenów leżących na zachód od rzeki.
Oba kraje zobowiązały się też do niezawierania umów międzynarodowych skierowanych przeciw sobie oraz gwarantowały prawa ukraińskiej ludności w Polsce i polskiej na Ukrainie.
25 kwietnia ruszyła wielka ofensywa połączonych wojsk polsko – ukraińskich, zakończona 7 maja, kiedy to oddziały generała Edwarda Śmigłego – Rydza zdobyły Kijów. Celem operacji było nie tylko zajęcie Ukrainy, ale także sprowokowanie Armii Czerwonej do decydującej batalii. Plan powiódł się, lecz nie przewidziano dwóch rzeczy. Po pierwsze – niewielkiego poparcia społecznego Ukraińców dla rządu URL i Petlury. Po drugie, skali sowieckiej odpowiedzi.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Przeczytaj również:
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
