Kalendarium historyczne – powołanie na bazie Aktu 5 listopada, zalążków polskiej władzy, wolnej od zaborcy rosyjskiego – Tymczasowej Rady Stanu.
Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się burzliwym wydarzeniom doby I Wojny Światowej.
Przełom w sprawie polskiej przyniósł impas wielkiej wojny, który zarysował się w 1916 roku. Wszystkie strony konfliktu sukcesywnie słabły, a ich zasoby ludzkie kurczyły się w zastraszającym tempie. Gorączkowo poszukiwano sojuszników, zwłaszcza takich, którzy użyczyliby mocarstwom swoich żołnierzy. Wprawdzie państwa centralne w całości okupowały polskie terytorium i mogły do woli rekrutować jego mieszkańców, lecz żołnierze tacy mieli niskie morale, a co za tym idzie, nie przedstawiali większej wartości bojowej.
Niezbędne było przekonanie Polaków, że walcząc u boku Niemców i Austriaków, uzyskają wolną ojczyznę. 5 listopada 1916 roku Cesarze Wilhelm II i Franciszek Józef wydali specjalną proklamację, w której zapowiedzieli powołanie z ziem zaboru rosyjskiego, niepodległego Królestwa Polskiego. Akt ten pozornie nie różnił się od wcześniejszych obietnic czy to austriackich, czy też rosyjskich, a jednak państwa centralne przystąpiły do realnego tworzenia polskiej administracji na okupowanych terenach.
6 grudnia 1916 roku powstała Tymczasowa Rada Stanu Królestwa Polskiego oraz Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. Pierwszy z tych organów, któremu przewodził Marszałek Koronny Wacław Niemojowski, przejmował z rąk gubernatorów władzę cywilną w Królestwie Polskim, a drugi stanowił bank emisyjny dla nowych polskich pieniędzy (tzw. marek polskich). Kompetencje Rady Stanu sukcesywnie rosły. Tworzono będące odpowiednikami ministerstw referaty, które później zamieniono w departamenty.
Józef Piłsudski stanął na czele referatu wojny, któremu prędko podporządkowała się POW. Z końcem 1916 roku Legiony Polskie przeformowano w Polski Korpus Posiłkowy. Stał się on z dniem 10 kwietnia 1917 roku zalążkiem sił zbrojnych podległych Radzie Stanu jako tzw. Polska Siła Zbrojna. Na czele PSZ stanął niemiecki generał i gubernator warszawski, Hans Hartwig von Beseler.
Podniesienie sprawy polskiej przez państwa centralne musiało spowodować reakcję Ententy. W praktyce oznaczało to licytację walczących stron co do tego, kto obieca Polakom więcej, bez względu na zdanie nawet środowisk syjonistycznych. Już 25 grudnia 1916 roku car Mikołaj II wydał odezwę, w której stwierdził, że jednym z jego celów wojennych jest utworzenie państwa polskiego łączącego wszystkie trzy zabory. W podobnym tonie wypowiadał się późniejszy Rząd Tymczasowy Kiereńskiego.
W czerwcu 1917 roku w Piotrogrodzie powołano Naczelny Polski Komitet Wojskowy (tzw. Naczpol) z Władysławem Raczkiewiczem na czele, który zajął się organizacją wymienianego już I Korpusu Polskiego generała Dowbor-Muśnickiego. W połowie 1917 roku z inicjatywy Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego, Francja zgodziła się na formowanie oddziałów polskich złożonych z emigrantów. Słynna Błękitna Armia została podporządkowana francuskim siłom zbrojnym, a jej pierwszym dowódcą mianowano generała Louisa Archinarda.
Po sformowaniu Polacy walczyli z Niemcami w Szampanii i Wogezach. Komitet Narodowy Polski, który został uznany przez Ententę za oficjalnego reprezentanta sprawy polskiej, uzyskał polityczną kontrolę nad Błękitną Armią dopiero we wrześniu 1918 roku. Wtedy to ich dowódcą mianowano Józefa Hallera.
Bardzo wartościowe z polskiego punktu widzenia było orędzie prezydenta USA Woodrowa Wilsona, które wygłosił w amerykańskim kongresie 8 stycznia 1918 roku. Odczytany przez niego 14.-punktowy akt stanowił propozycję organizacji powojennego świata. Punkt trzynasty przemówienia gwarantował utworzenie niepodległego politycznie i gospodarczo państwa polskiego. Deklaracja Wilsona zyskała poparcie pozostałych państw Ententy, a w październiku 1918 roku, stała się podstawą do rozmów kapitulacyjnych z Niemcami.
Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.
Przeczytaj również:
Wspieraj niezależne wydawnictwo:
Podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj projekt Magna Polonia!
