Kalendarium historyczne: rocznica stoczenia bitwy pod Kaniowem. W starciu tym II Korpus Polski w Rosji uległ przeważającym siłom niemieckim.

Dziś w naszym kalendarium przyjrzymy się kulisom tego wydarzenia.

Na mocy tzw. aktu 5 listopada z 1916 roku, Państwa Centralne obiecały przywrócić Polskę na mapę i powołały Tymczasową Radę Stanu, na następnie Radę Regencyjną. Miały one stanowić zalążek przyszłych władz autonomicznego państwa polskiego, związanego z Berlinem i Wiedniem. Początkowy entuzjazm Polaków został skutecznie storpedowany przez samych zaborców. Oto bowiem w lutym 1918 roku w Brześciu nad Bugiem państwa te zawarły traktat pokojowy z Bolszewikami. Na jego mocy tworzono też Ukraińską Republiką Ludową.

W myśl postanowień traktatu część ziem polskich (m.in. Chełmszczyzna i część Podlasia), bez żadnych konsultacji z Radą Regencyjną, zostało włączone do Ukrainy. W odpowiedzi na te wydarzenia Rada Regencyjna oświadczyła, że nie uznaje takich porozumień. II Brygada Legionów Polskich pod dowództwem Józefa Hallera, dotychczas walcząca po stronie wojsk austro-węgierskich, poszła jeszcze dalej. Jednostka oficjalnie się zbuntowała i przebiła w nocy z 15 na 16 lutego się pod Rarańczą na drugą stronę frontu austriacko-rosyjskiego.

Nieopodal Kamieńca Podolskiego, legioniści połączyli się z II Korpusem Polskim w Rosji. Na czele połączonych oddziałów w końcu marca stanął gen. Haller, który następnie podległe sobie oddziały zreorganizował. Ich sytuacja była jednak niepewna. Stacjonowali bowiem na wrogim terytorium Ukraińskiej Republiki Ludowej, mając za plecami wściekłych Niemców, a przed sobą jeszcze gorszych bolszewików.

Haller stopniowo, wdzięki zgodzie udzielonej przez władze URL rozpoczął wycofywanie na wschód, tak aby znaleźć się poza zasięgiem operowania wojsk państw centralnych. Niestety, 18 kwietnia na rozkaz gen. Osińskiego, Polacy zatrzymali się pod Kaniowem.

Mimo negocjacji toczonych przez gen. Osińskiego z dowództwem wojsk państw centralnych, dotyczących statusu II Korpusu Polskiego w Rosji, Niemcy rozpoczęli koncentrację sił wokół polskiego zgrupowania. Państwa centralne nie zamierzały tolerować żadnych, niepodlegających ich kontroli, dużych sił wojskowych na Ukrainie, która po pokoju brzeskim znalazła się pod ich okupacją.

Jednocześnie władze wojskowe Austro-Węgier i Niemiec, pragnąc uniknąć walki, podjęły próbę rozbrojenia II Korpusu. Polakom odcięto dowóz zaopatrzenia, a maruderów rozbrajano. Jałowość negocjacji i postawa Niemców, którzy otoczyli II Korpus Polski przesądziły o postawieniu Polakom ultimatum, w myśl którego mieli natychmiast złożyć broń.

Polacy zaczęli się szykować do walki, co zaskoczyło dowództwo niemieckie i zmusiło je do odroczenia akcji przeciw II Korpusowi do czasu zebrania większych sił. Bitwa rozpoczęła się o 4.00 rano 11 maja. Przeciw 7000 Polaków Niemcy rzucili ok. 12000 żołnierzy. W pierwszym impecie nieprzyjacielowi udało się zaskoczyć i rozbić szwadron 6. Pułku Ułanów, dzięki czemu odciął 16. Pułk Strzelców i zdobył jedną z polskich baterii.

Naprędce zebrane polskie oddziały wkrótce stawiły zażarty opór, który zatrzymał nieprzyjaciela. Godzinę po zakończeniu pierwszego uderzenia, Niemcy podjęli drugi atak. Walki skoncentrowały się wokół miejscowości Jemczycha i Kozin. Szturmy nieprzyjacielskiej piechoty na Kozin zostały odparte przez 14. Pułk Strzelców, zaś Masłówki skutecznie broniły resztki rozbitej 5. Dywizji Strzelców. Niemcy, którzy próbowali zająć Stepańce, wpadli w pułapkę zamaskowanego polskiego batalionu inżynieryjnego i ponieśli ciężkie straty.

W końcu, przewaga liczebna Niemców oraz kończąca się amunicja, skłoniły dowództwo II Korpusu do wszczęcia rozmów kapitulacyjnych. O 16.00 wstrzymano ogień. Po krótkich negocjacjach ustalono warunki na których Polacy mieli się poddać. Dzień później, 12 maja, legioniści złożyli broń, a do niewoli dostało się ok. 4750 żołnierzy. Pozostali, wykorzystując zamieszanie, zbiegli. Wśród tych ostatnich był generał Haller, który przedostał się do Francji i objął dowództwo tzw. błękitnej armii.

Poprzedni wpis z naszego kalendarium dostępny jest tutaj.